- Qoşuldu
- 30 Okt 2025
- Mesajlar
- 22
- Reaksiya hesabı
- 10
- Xallar
- 3
Şəbəkə Hücumu nədir?
Şəbəkə hücumu – kompüter şəbəkəsinə icazəsiz müdaxilə edərək oradakı məlumatları oğurlamaq, dəyişdirmək və ya sistemin fəaliyyətini pozmaq məqsədi daşıyan hərəkətlərdir. Bu hücumlar fərdi istifadəçilərdən tutmuş, böyük şirkətlərə və dövlət qurumlarına qədər hər kəsi hədəf ala bilər.
Ən Təhlükəli Hücumlar
1) DoS/DDoS — Hücum edən sistemə çoxlu sayda sorğu göndərir, nəticədə sayt və ya server cavab vermir. DDoS-da bu sorğular minlərlə fərqli cihazdan gəlir və sistemi tam çökdürə bilər.
Müdafiə: Load balancer, firewall, anti-DDoS xidmətləri (Cloudflare, Akamai və s.).
Təsiri: Server fəaliyyətini dayandırır, istifadəçilər sistemə daxil ola bilmir.
2) Man-in-the-Middle (MITM) — Hücum edən iki tərəf arasında “gizlənərək” ötürülən məlumatları oxuyur və ya dəyişdirir. Bu, xüsusilə açıq Wi-Fi şəbəkələrində çox rast gəlinir.
Məsələn: Bank hesabına daxil olarkən şifrə MITM vasitəsilə oğurlana bilər.
Müdafiə: HTTPS, VPN, SSL sertifikatları, ictimai Wi-Fi-dan istifadə zamanı diqqət.
3) Phishing — İstifadəçini aldatmaqla gizli məlumatlarını (şifrə, kart nömrəsi) ələ keçirmə üsuludur. Ən çox e-poçtlar və saxta vebsaytlar vasitəsilə yayılır.
Nümunə: “Hesabınız bloklanıb, bura klik edin.”
Müdafiə: Linklərə klik etməzdən əvvəl ünvanı yoxla, şübhəli mənbələrə inanmamağı öyrən.
4) DNS Spoofing — İstifadəçini real sayt əvəzinə fırıldaqçının saytına yönləndirməkdir. DNS ünvanları manipulyasiya olunur.
Müdafiə: DNSSEC texnologiyası, güvənilən DNS xidmətlərindən istifadə.
Təsiri: İstifadəçi hesablarını oğurlamaq, zərərli proqram yüklətmək.
5) Sniffing — Şəbəkə trafiki dinlənilir və istifadəçilərin yazışmaları, şifrələri oğurlanır. Xüsusilə şifrələnməmiş (HTTP) trafik təhlükə altındadır.
Müdafiə: Trafiki şifrələmək, VPN istifadə etmək, təhlükəsiz protokollar (HTTPS, SSL) seçmək.
Vasitələr: Wireshark, Cain & Abel kimi analiz alətləri ilə həyata keçirilir.
Qorunmaq Üçün 5 Qızıl Qayda
Şəbəkə hücumu – kompüter şəbəkəsinə icazəsiz müdaxilə edərək oradakı məlumatları oğurlamaq, dəyişdirmək və ya sistemin fəaliyyətini pozmaq məqsədi daşıyan hərəkətlərdir. Bu hücumlar fərdi istifadəçilərdən tutmuş, böyük şirkətlərə və dövlət qurumlarına qədər hər kəsi hədəf ala bilər.
Ən Təhlükəli Hücumlar
1) DoS/DDoS — Hücum edən sistemə çoxlu sayda sorğu göndərir, nəticədə sayt və ya server cavab vermir. DDoS-da bu sorğular minlərlə fərqli cihazdan gəlir və sistemi tam çökdürə bilər.
Müdafiə: Load balancer, firewall, anti-DDoS xidmətləri (Cloudflare, Akamai və s.).
Təsiri: Server fəaliyyətini dayandırır, istifadəçilər sistemə daxil ola bilmir.
2) Man-in-the-Middle (MITM) — Hücum edən iki tərəf arasında “gizlənərək” ötürülən məlumatları oxuyur və ya dəyişdirir. Bu, xüsusilə açıq Wi-Fi şəbəkələrində çox rast gəlinir.
Məsələn: Bank hesabına daxil olarkən şifrə MITM vasitəsilə oğurlana bilər.
Müdafiə: HTTPS, VPN, SSL sertifikatları, ictimai Wi-Fi-dan istifadə zamanı diqqət.
3) Phishing — İstifadəçini aldatmaqla gizli məlumatlarını (şifrə, kart nömrəsi) ələ keçirmə üsuludur. Ən çox e-poçtlar və saxta vebsaytlar vasitəsilə yayılır.
Nümunə: “Hesabınız bloklanıb, bura klik edin.”
Müdafiə: Linklərə klik etməzdən əvvəl ünvanı yoxla, şübhəli mənbələrə inanmamağı öyrən.
4) DNS Spoofing — İstifadəçini real sayt əvəzinə fırıldaqçının saytına yönləndirməkdir. DNS ünvanları manipulyasiya olunur.
Müdafiə: DNSSEC texnologiyası, güvənilən DNS xidmətlərindən istifadə.
Təsiri: İstifadəçi hesablarını oğurlamaq, zərərli proqram yüklətmək.
5) Sniffing — Şəbəkə trafiki dinlənilir və istifadəçilərin yazışmaları, şifrələri oğurlanır. Xüsusilə şifrələnməmiş (HTTP) trafik təhlükə altındadır.
Müdafiə: Trafiki şifrələmək, VPN istifadə etmək, təhlükəsiz protokollar (HTTPS, SSL) seçmək.
Vasitələr: Wireshark, Cain & Abel kimi analiz alətləri ilə həyata keçirilir.
Qorunmaq Üçün 5 Qızıl Qayda
- Şifrələrini güclü saxla. – Rəqəm, hərf və simvol qarışığı olan uzun şifrələr seç.
- VPN istifadə et. – Xüsusilə açıq Wi-Fi-da təhlükəni azaldır.
- HTTPS olmayan saytlara daxil olma. – SSL sertifikatı olmayan saytlar təhlükəlidir.
- Firewall və Antivirus proqramlarını yenilə. – Sistemin müdafiəsini gücləndir.
- E-poçtlarda ehtiyatlı ol. – Təcili, qorxuducu mesajlara inanmadan əvvəl ünvanı yoxla.
minnətdaram.
